-
1 дошман
1. сущ.1) враг, неприя́тель, проти́вник; не́друг || вра́жеский, неприя́тельский; вра́жийреволюция дошманнары — враги́ револю́ции
дошман белән йөзгә-йөз очрашу — встре́титься лицо́м к лицу́ с неприя́телем
дошманны тар-мар итү — сокруши́ть врага́
безнең кан дошманнарыбыз — на́ши кро́вные не́други
дошман гаскәрләре — неприя́тельские войска́
дошман оборонасын өзү — прорва́ть вра́жескую оборо́ну
дошман яуда дус булмас — посл. на по́ле бра́ни враг не друг
••дошманнан җиңелгән үлеп калган, дошманны җиңгән мәңгелек дан алган — посл. побеждённый враго́м умрёт бессла́вно, победи́вший врага́ просла́вится на века́
дошманны ындыр артында көтмиләр — посл. врага́ за гу́мном не ждут
дошманның елмаюына ышанма, дусның ачуына шикләнмә — посл. не верь улы́бке врага́, не подозрева́й зло́бу в дру́ге
2) враг, проти́вник (чего-л.)яңалык дошманы — проти́вник но́вшества
тынычлык дошманнары — враги́ ми́ра
3) враг (о том, что приносит беду, вред, зло)корылык - игенченең дошманы — за́суха - враг хлеборо́ба
••минем телем - минем дошманым — посл. язы́к мой - враг мой
4) чёрт, дья́вол2. прил.әх, дошман, тагын алдаган — ах, дья́вол, опя́ть обману́л
1) вражде́бныйдошман сыйныфлар — вражде́бные кла́ссы
дошман яклар — вражде́бные сто́роны
дошман көчләр — вражде́бные си́лы
2) бран. проти́вный, га́дкий, па́костныйдошман кеше — па́костный (га́дкий) челове́к
дошман сүзләр сөйләү — говори́ть га́дкие слова́
дошман малай өйнең астын өскә китергән — проти́вный ма́льчик весь дом переверну́л
•- дошман итү
- дошман күрү
- дошман тоту
- дошман күрүче -
2 неприятельский
-
3 саклау
перех.1) в знач. нареч.а) сохраня́ть/сохрани́ть, храни́ть, бере́чь, сберега́ть/сбере́чь || хране́ние, сохране́ние, сбереже́ниеякыннарыңның хатларын саклау — сохрани́ть пи́сьма бли́зких
китапларны күз карасы кебек саклау — храни́ть кни́ги как зени́цу о́ка
туфракта дым саклау — сохрани́ть вла́гу в по́чве
бәрәңгене базда саклау — храни́ть карто́фель в по́гребе
б) бере́чь, сберега́ть/сбере́чь, приберега́ть/прибере́чь, стере́чь || сбереже́ниеалманы бәйрәмгә саклау — прибере́чь я́блоки на пра́здник
урын саклау — стере́чь ме́сто
2) перех. защища́ть/защити́ть, обороня́ть || защи́та, оборо́надошман гаскәрләреннән шәһәрне саклау — обороня́ть го́род от вра́жеских войск
туган илне саклау — защища́ть Ро́дину
3) огражда́ть/огради́ть, защища́ть/защити́ть, уберега́ть/убере́чь, бере́чь, сберега́ть/сбере́чь, оберега́ть/обере́чь, предохраня́ть/предохрани́ть, обезопа́сить || огражде́ние, защи́та, сбереже́ние, предохране́ниеүзеңне хәвеф-хәтәрдән саклау — обере́чь (обезопасить, предохранить) себя́ от беды́
авыруны борчылудан саклау — огради́ть больно́го от волне́ний
күзләрне кояштан саклау — защити́ть глаза́ от со́лнца
әйберләрне көядән саклау — убере́чь ве́щи от мо́ли
авырткан кулны бәрелүдән саклау — оберега́ть больну́ю ру́ку от уда́ров
4) в разн. знач. бере́чь, оберега́ть/обере́чь, храни́ть, охраня́ть/охрани́ть, огражда́ть/огради́ть ( человека), соблюда́ть/соблюсти́ (достоинство, интересы и т. п.) || хране́ние, охра́на, огражде́ние, соблюде́ниемин һәрвакыт сезне сакларга тиеш — я всегда́ до́лжен вас оберега́ть
дәүләт мәнфәгатьләрен саклау — соблюда́ть интере́сы госуда́рства
әдәп саклау — соблюсти́ прили́чия
нигезсез дәгъвалардан саклау — огради́ть от необосно́ванных прете́нзий
5) предостерега́ть/предостере́чь, предохраня́ть/предохрани́ть || предостереже́ние, предохране́ниеавырудан саклау — предохрани́ть от заболева́ния
шырпыны дымнан саклау — предохрани́ть спи́чки от сы́рости
ялгышулардан саклау — предостерега́ть ( кого) от оши́бок
агачны черүдән саклау — предохране́ние де́рева от гние́ния
6)а) защища́ть/защити́ть, охраня́ть/охрани́ть; храни́ть || защи́та, охра́на, охране́ниетынычлыкны саклау — защища́ть мир
әйләнә-тирә мохитны саклау — охра́на окружа́ющей среды́
сәламәтлек саклау — охра́на здоро́вья
балалар һәм аналарны саклау — охра́на де́тства и матери́нства
б) стере́чь, сторожи́ть, карау́лить, нести́ охра́ну ( чего) || охра́набакча саклау — сторожи́ть сад
бинаны саклау — охраня́ть зда́ние
чемоданнарны саклау — карау́лить чемода́ны
каз саклау — стере́чь ( пасти) гусе́й
7) следи́ть, подкарау́ливать/подкарау́лить, подстерега́ть/подстере́чь || сле́жка, подкарау́ливаниеяшертен саклау — та́йно следи́ть
бәла саклап кына тора — беда́ подстерега́ет всегда́
8) в разн. знач. храни́ть, сохраня́я/сохрани́ть, блюсти́, соблюсти́, приде́рживаться ( чего), держа́ться ( чего) || сохране́ние, соблюде́ниебердәмлекне саклау — сохраня́ть еди́нство
чират саклау — соблюда́ть о́чередь
чисталык саклау — соблюда́ть чистоту́
тигезлекне саклау — сохраня́ть равне́ние
графикны саклау — приде́рживаться гра́фика
тынлык саклау — соблюда́ть ( не нарушать) тишину́
традицияләрне саклау — сохраня́ть тради́ции
әти-әнинең васыятен саклау — приде́рживаться заве́тов роди́телей
9) храни́ть, сохраня́ть/сохрани́ть, не разглаша́ть, скрыва́ть/скрыть (что-л.) || сохране́ние, скры́тиесерне нык саклагыз — храни́те та́йну твёрдо
сер итеп саклау — сохрани́ть в та́йне
10) перен. храни́ть, сохраня́ть/сохрани́ть (со словами в памяти, в сердце, в душе и т. п.) || сохране́ние, хране́ниекүңелдә саклау — храни́ть в па́мяти
йөрәктә саклау — храни́ть в се́рдце
11) в знач. нареч.саклапбе́режно, бережли́во, эконо́мно, расчётливоакчаны саклап тоту — эконо́мно тра́тить де́ньги
киемне саклап кию — бе́режно носи́ть оде́жду
ягулыкны саклап тоту — бережли́во расхо́довать то́пливо
•- саклау п калу
- саклап тору
- саклау урыны -
4 чолгау
1. перех.1) мота́ть, нама́тывать/намота́ть, обма́тывать/обмота́ть, смота́ть, навива́ть/нави́ть || нама́тывание, намо́тка, обмо́тка, обма́тывание, сма́тывание, навива́ние || мота́льныйчолга́у цехы — мота́льный цех
аякка чолгау чолга́у — обмота́ть но́ги портя́нками
җеп чолга́у — мота́ть ни́тки
сүтеп чолга́у — перемота́ть
өстәп чолга́у — примота́ть
2) обёртывать/оберну́ть, обвёртывать/обверну́ть прост., завёртывать/заверну́ть || обвёртывание, завёртывание; см. тж. төрү 1)3) окружа́ть/окружи́ть, осажда́ть/осади́ть, обкла́дывать/обложи́ть; блоки́ровать || окруже́ние, оса́да, блока́да; см. тж. камаудошман гаскәрен чолга́у — окружи́ть вра́жеское во́йско
шәһәрне чолга́у — оса́да го́рода
4) охва́тывать/охвати́ть, объя́ть, оку́тать (о пламени, тумане, дыме, темноте и т. п.) || охва́тывание, оку́тывание, объя́тие5) опу́тывать/опу́тать, оплета́ть/оплести́колмак чия куакларын чолга́ган — хмель опу́тал вишнёвые кусты́
6) перен. обкла́дывать/обложи́ть ( о тучах)2. сущ.портя́нка, о́нуча, обмо́тка || портя́ночный, обмо́точный; см. тж. ыштыр- чолгап алыну
- чолгап бетерү
- чолгап чыгу -
5 обход
-
6 опрокинуть
сов.1) ( кого-что) аудару, түнтәрү, йөзтүбән каплау, каплап аударып кую2) перен. ( кого-что) (заставить отступить) чигендерү, чигенергә мәҗбүр итү, куып җибәрү3) перен. (что) (опровергнуть, разрушить) юкка чыгару, җимерү -
7 разбить наголову
тар-мар итү, кырып бетерү ( дошман гаскәрен) -
8 смять
сов.1) ( что) (одежду) таушалдыру, йомарландыру; ( бумагу) бөгәрләү; (постель, траву) изү, таптау2) ( что) спец. изү, басу3) перен. ( кого-что) таркатып бетерү, пыр туздыру -
9 врезаться
I вр`езатьсясов.1) барып керү, ярып керү, барып төртелү2) кереп тору, кереп китү3) перен. бәреп керү, бәреп килеп керү4) перен. калу, сеңү; урнашуII врез`атьсянесов.1) см. врезаться I2) страд. от врезать II -
10 интернировать
сов.; несов.( кого-что) интернировать итү, иректән мәхрүм итүа) сугышучы дәүләтнең дошман як гражданнарын кулга алып бер җиргә дә җибәрми тотуыб) нейтраль дәүләтнең сугышучы дәүләт гаскәрләрен коралсызландыруы һәм вакытлыча үз дәүләтеннән чыгармый тотуы -
11 полчище
См. также в других словарях:
яу — I. 1. Дошман 2. Һөҗүм итеп килә торган дошман гаскәре 3. Сугыш, көрәш 4. Күп булып, берьюлы зур агым булып килә торган нәрсә саранча явы. II. ЯУ – Күз явын алырлык – Күз чагылырдай матур; бик чибәр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
блокада — 1. Нин. б. ил, шәһәр, кирмәннең дошман гаскәре тарафыннан камалуы, тышкы бәйләнешсез калдырылуы 2. Илгә карата политик изоляция 3. мед. Авыру орган тирәсенә (яки аннан өстәрәк) дарулы уколлар кадау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җиңү — 1. Сугышта дошман гаскәрен кыру һәм җиңүче булып чыгу, дошманны буйсындыру 2. Ярышта, көрәштә беренчелекне алу, алдынгы булып чыгу. Өстен чыгу. Булдыра алу, үти алу атлар җиңә алмаса, сыерлар бар 3. Кемне яки нәрсәне үзенә буйсындыру, үзе… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чолганыш — 1. Кемне яки нәрсәне чолгап алган шартлар 2. Дошман гаскәрләре боҗрасында калу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
авиадесант — Дошман территориясенә самолеттан төшерелгән гаскәр, һава десанты … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
десант — Сугыш алып бару өчен дошман карамагындагы җиргә төшерелгән яки төшерелә торган гаскәр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кул — I. 1. Кеше гәүдәсенең ике яныннан чыгып торган пар әгъза. Шул әгъзаның беләзектән түбәнге өлеше, чугы 2. күч. Берәр эшне, шөгыльне башкарган көч, корал, чара, бер эштә, шөгыльдә катнашлык дошман кулы сизелә. Берәр эшнең уйланылган, гөман ителгән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
разведка — 1. Берәр урыннан тикшереп, өйрәнеп, анда нәрсәләр барлыгын, нәрсәләр эшләнүен һ. б. ачыклау. Дошман тур. белешмә туплау максаты белән гаскәри часть, группа, подразделение, дозор һ. б. 3. Башка дәүләтләрнең экономик һәм политик хәле, хәрби көчләре … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
рейд — I. Портта яки портка якын җирдә судноларның якорьда тору урыны. II. РЕЙД – 1. Дошман тылында һөҗүмнәр алып бару максаты белән аның эчке территориясенә гаскәри көчләрнең үтеп керүе 2. Җәмәгатьчелек яки матбугат оешмалары тапшыруы буенча… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге